budowa układu nerwowegOśrodkowy układ nerwowy (OUN, z łac. systema nervosum centrale; CNS, z ang. central nervous system) – najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych niemających osłonki Schwanna. W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą: 1. Mózgowie (łac. encephalon), dzielące się na:
  •  rdzeń przedłużony (łac. medulla oblongata), w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi – ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej,
  • tyłomózgowie- będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała,
  •  śródmózgowie czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu,
  • międzymózgowie- w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego,
  • kresomózgowie (łac. telencephalon) – dwie półkule pokryte korą mózgową
2. Płaty mózgu:
  • czołowy : pierwotna kora ruchowa,
    • sterowanie złożonymi ruchami dowolnymi,
    • wpływ na funkcje poznawcze (uwagę, wartościowanie, myślenie abstrakcyjne
    • związany m.in. z pamięcią, uwagą, kontrolą zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji,
    • zawiera również ośrodki ruchowe oraz pole Broca(zazwyczaj w lewej półkuli), związane z kontrolą ekspresji mowy.
  • ciemieniowy: pierwotna kora czuciowa:
    • zawiera m.in. ośrodki czucia skórnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzących ze zmysłów oraz ośrodki uwagi, uczenia się, pamięci krótkotrwałej
  • potyliczny – ośrodki wzrokowe: pierwotna kora wzrokowa:
    • porządkowanie, scalanie i interpretację bodźców wzrokowych
  •  skroniowy : pierwotna kora słuchowa:
    • zawiera m.in. ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej półkuli) a także ośrodki związane z emocjami oraz pamięcią długotrwałą,
3. Pola kojarzeniowe- obszary znajdując się w obrębie płatów ciemieniowego, skroniowego i potylicznego, które:
    •  stanowią poprzeczne połączenia różnych części kory mózgowej, sfera osobowości, pamięci, inteligencji
4. Specjalizacja półkul mózgowych:
  •   Lewa półkula:
    • mowa i procesy analityczne
    • przetwarzanie informacji w sposób selektywny, uporządkowany liniowo „krok po kroku”
    • obliczenia matematyczne
    • rozpoznawanie słów
    • wyrażanie pozytywnych emocji (szczęście , miłość), in.
  • Prawa półkula:
    • komunikacja niewerbana
    • umiejętności artystyczne
    • przetwarzanie informacji w sposób pełny i holistyczny bez zbędnej uwagi na szczegóły
    • niewerbalne porozumiewanie się
    • poczucie własnego obrazu,
    • wyrażanie negatywnych emocji, in.
5. Głębiej położone struktury mózgu: Torebka wewnętrzna:
  • wszystkie włókna zstępujące z ośrodków ruchowych w płacie czołowym przechodzą przez torebkę wewnętrzną
  • składa się z aksonów wychodzących z kory mózgowej w stronę włókien istoty białej (struktury podkorowe) znajdujących się poniżej oraz wychodzących ze struktur podkorowych do kory mózgowej
  • droga korowo- rdzeniowa przebiega  w tylnej części torebki umożliwiając przepływ informacji z kory mózgowej do pnia mózgu i rdzenia kręgowego
  • droga korowo- jądrowa
Międzymózgowie:
  • Wzgórze (centralna stacja przekaźnikowa dla impulsów przechodzących w kierunku do mózgowowia i pól kojarzeniowych, wszelkie bodźce czuciowe poza zmysłem węchu)
  • Podwzgórze (homeostaza, równowaga środowiska wewnętrznego; funkcjonowanie autonomicznej części układu nerwowego, kontrola uczucia głodu, pragnienia, regulację temperatury ciała, ciśnienia tętniczego krwi, funkcji seksualnych, in. )
  • Szlaki przewodzące bodźce wzrokowe i słuchowe
  • Zwoje podstawy mózgu, skupisko jąder- ciało prążkowate ( jądro ogoniaste, skorupa), gałka blada, istota czarna, jądra podwzgórzowe- relacja postawy i napięcia mięśniowego orz kontrola ruchów dowolnych i tych wykonywanych be udziału woli.
  • Układ limbiczny- kieruje emocjami, które kierują zachowaniem człowieka, odczuwanie bólu i przyjemności, miłości i smutku,  procesy uczenia się i zapamiętywania.
6. Móżdżek- kontrola równowagi oraz powstawanie złożonych ruchów. Odpowiada za integrację, koordynację i wykonywanie ruchów w wielu stawach. Kontroluje fazę rozpoczęcia ruchu i sekwencje skurczów mięśni w czasie ruchu. Udział w utrzymaniu równowagi i ostawy ciała. 7. Pień mózgu- śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony:
  • Śródmózgowie- połączenie między międzymózgowiem a rdzeniem przedłużonym, wywoływanie odruchowych odpowiedzi wzrokowych, słuchowych i dotykowych.
  • Most- razem z rdzeniem reguluje częstotliwość oddechów, kontrola głowy w odpowiedzi na bodźce wzrokowe i słuchowe, jądra nerwów czaszkowych od V do VIII, które przewodzą informacje ruchowe i czuciowe z twarzy i do twarzy)
  • Rdzeń przedłużony- jądra nerwów czaszkowych, jądra ruchowe i czuciowe szyjnego odcinka kręgosłupa oraz okolic ust, kontrola tętna i częstości oddechów, ośrodki odruchu wymiotnego, kichania, połykania.
  • Układ siatkowaty- rytm sen- czuwanie
8. Rdzeń predłużony (łac. medulla spinalis).