nieletni Trudno jednoznacznie wskazać, kiedy dziecko można obciążyć odpowiedzialnością za swoje zachowanie. Polskie prawo nie przewiduje takiej granicy wieku a zatem teoretycznie  pięcioletnie dziecko (a nawet i młodsze) może odpowiadać przed sądem za popełniony czyn. Młode osoby (dzieci, nastolatkowie), które popełniają czyny karalne lub wykazują przejawy demoralizacji określane są mianem "nieletnich". Polska konstrukcja odpowiedzialności nieletnich nie wyklucza możliwości skierowania sprawy do sądu, w której kilkuletnie dziecko swoim zachowanie wyczerpało przesłanki jakiegoś przestępstwa określonego np. w kodeksie karnym. Nieletni, według Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich to osoba, która nie ukończyła 18 lat a wykazuje przejawy demoralizacji (przejawy demoralizacji są wymienione w poniższej prezentacji). Nieletnimi są również osoby, które będąc w wieku 13-17 lat popełniły czyn określony w kodeksie karnym, kodeksie karnym skarbowym lub innych ustawach i przepisach karnych. To także osoby, które nie ukończyły 21 lat a sąd dla nieletnich stosuje wobec nich środki wychowawcze lub poprawcze (rodzaje środków wychowawczych i poprawczych są wymienione w prezentacji poniżej). Jak wynika z definicji zawartej w Ustawie, osoby, które nie ukończyły jeszcze 13 lat a popełniły czyn zabroniony ustawami karnymi nie odpowiadają za popełnienie czynu karalnego ale za przejawy demoralizacji. To oznacza, że czyny karalne popełnione przez najmłodszą grupę osób  są jedynie przejawami demoralizacji i odpowiednio łagodniej traktowane. Wiek 13 lat jest wiekiem bardzo ważnym w życiu dziecka i na to należy zwrócić szczególną uwagę. W tym wieku dzieci zaczynają dojrzewać, dokonują przewartościowania cech, osób, postaw, zmieniają autorytety, a przeciwko dotychczasowym - buntują się. Jet to też czas zmian  w edukacji. Rozpoczynają gimnazjum, w którym poznają nowe osoby, w którym nie zawsze jest tak bezpiecznie jak w szkole podstawowej, w którym zaczynają się problemy adaptacyjne a pojawiają nowe zagrożenia: papierosy, alkohol, narkotyki, nowe doświadczenia seksualne. A anonimowość w sieci internetowej ogranicza możliwości kompleksowej kontroli dzieci przez rodziców. No i wreszcie, jest to wiek, w którym sąd może już taką osobę skierować do zamkniętego młodzieżowego ośrodka wychowawczego (MOW) lub zakładu poprawczego. Dlatego też rekomenduje się rodzicom i wychowawcom w szkole aby o takich zagrożeniach rozmawiać z dziećmi, zwracać uwagę na ich zachowania, szczególnie nowe zachowania, które mogą wynikać ze zmiany środowiska szkolnego czy rówieśniczego. W szkołach powinny odbywać  się systematyczne lekcje profilaktyki tak dla dzieci (szczególnie w szóstej klasie szkoły podstawowej tj. przed zmianą środowiska szkolnego), jaki i ich rodziców. Celem takich zajęć jest profilaktyka dla dzieci oraz nabycie umiejętności rozpoznawania problemów przez rodziców. Poniżej przedstawiona została prezentacja, która jest wykorzystywana do pracy z młodzieżą, podczas prelekcji oraz zajęć z rodzicami.   Ważnym elementem wychowawczym jest również wskazanie młodym ludziom jakie zachowania są zabronione przez prawo a jakie nieakceptowalne przez społeczeństwo, rodziców, szkołę. Z doświadczenia pracy kuratora sądowego dla nieletnich stwierdzić można, że młodzież zna przepisów a niektóre zachowania wydają im się w granicach normy i bezkarne. W dobie elektroniki zdarzają się wśród dzieci takie zachowania jak: - przerabianie zdjęć, które mają kogoś ośmieszać - włamywanie się do kont osobistych (pocztowych, społecznościowych) - podszywanie się pod kogoś - utrwalanie wizerunku bez zgody osoby filmowanej lub której roi się zdjęcie. Tradycyjne zachowania jak szydzenie, pomawianie, drobne wymuszenia (nawet bez użycia siły czy groźby), bullying (forma znęcania się) również w oczach dzieci wydają się akceptowane i nie zdają sobie sprawy, że tak na prawdę są czynami karalnymi. Profilaktyka powinna również uwzględniać wyuczenie sposobów zachowania się, w taki sposób aby zapobiec groźnym następstwom różnych sytuacji np.: - jak dziecko ma się zachować, kiedy ktoś chce ukraść mu telefon, - jak i kiedy informować lub wzywać pomocy - jak zachować się kiedy koledzy/koleżanki, w grupie których dziecko się znajduje, próbują coś ukraść, kogoś pbić czy dokonać innego czynu karalnego - jak odmawiać spróbowania alkoholu czy narkotyków, i jak wyjść z tego "z twarzą". Dobra profilaktyka jest zawsze skuteczniejsza niż późniejsze "leczenie" dlatego wato pomyśleć już teraz o bezpieczeństwie dzieci.