udar mózgu W rehabilitacji poudarowej ćwiczenia przeprowadza się indywidualnie lub grupowo, pod kontrolą ciśnienia i tętna, planując ich jakość i ilość każdorazowo stosownie do potrzeb i możliwości danego pacjenta. Decyzję o uruchomieniu chorego podejmuje lekarz prowadzący po stwierdzeniu stabilizacji stanu klinicznego. Uruchamianie chorego po udarze krwotocznym następuje zazwyczaj później niż to ma miejsce u chorych po udarze niedokrwiennym i w odróżnieniu do chorych po udarze niedokrwiennym u chorych po udarze krwotocznym nie prowadzi się ćwiczeń intensywnych. Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy zachować logiczną kolejność postępowania:
  • diagnostyka
  • ocena funkcjonalna (uwzględniając sprawność fizyczną przed zachorowaniem, stan układu krążenia, a zwłaszcza zdolność do wysiłku fizycznego niezbędnego podczas ćwiczeń;  stan funkcjonalny należy ocenić także przy każdej zmianie stanu klinicznego, przed rozpoczęciem każdego kolejnego etapu rehabilitacji)
  • ocena rokowania (uwzględniając stan neurologiczny, stan świadomości i stan psychiczny)
  • planowanie rehabilitacji (uwzględniając stan funkcjonalny chorego i potrzeby chorego)
  • realizacja
  • u pacjentów którzy wrócili do domu istotna jest ocena jakości życia, najlepiej przy pomocy.
W pierwszym okresie po udarze zwraca się szczególną uwagę na:
  •  odżywianie i nawadnianie, prowadzenie stałego bilansu płynów, elektrolitów i kalorii,
  • w razie dysfagii – właściwe odżywianie przez sondę żołądkową, dieta półpłynna lub papkowata,
  •  monitorowanie funkcji oddawania moczu i stolca, kontrola diurezy, pęcherz moczowy musi być opróżniany co najmniej 4 razy dziennie, stolec musi być oddawany co najmniej 2 razy w tygodniu,
  •  sen i odpoczynek,
  • w razie wystąpienia ostrej choroby zagrażającej życiu chorego leczenie powinno być prowadzone na oddziale intensywnej terapii. Ważne jest leczenie schorzeń współistniejących.
  • zapobieganie odleżynom: stosowanie materacy przeciwodleżynowych, zmiany pozycji co 2 –3 godziny, smarowanie okolic najbardziej zagrożonych tłustą maścią,
  • prawidłowe ułożenie: ułożenie przeciwprzykurczeniowe kończyn niedowładnych, zapobiegające późniejszemu wystąpieniu przykurczów w stawach porażonych kończyn. Zaleca się unikanie pozycji leżącej na plecach, sprzyjającej powstawaniu przykurczów, powinno się zachęcać do leżenia na stronie porażonej, z przedramieniem i ręką skierowaną „ku górze” (za głową), lub „ku dołowi”.  Chory powinien spoczywać w łóżku tak, aby personel i odwiedzający podchodzili do niego od strony niedowładnej. Dotyczy to szczególnie chorych z niedowidzeniem połowiczym.
  • profilaktyka  powikłań oddechowych: oklepywanie pleców, zapewnienie drożności dróg oddechowych (w razie potrzeby odsysanie),
  • istotne jest utrzymanie pozytywnego kontaktu z chorym.
  • u chorych z afazją terapia mowy powinna rozpocząć się możliwie jak najwcześniej, najlepiej nazajutrz po przyjęciu chorego do szpitala,
  • w rehabilitacji chorych z dyzartrią lub dysfagią prowadzi się ćwiczenia praksji oralnej,
  • w pierwszych dniach po udarze  ćwiczenia odbywają się najczęściej w łóżku. Należy je rozpocząć najpóźniej w drugiej dobie po przyjęciu chorego do szpitala. Są to: ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia bierne kończyn. Ćwiczenia te powinny być wykonywane kilka razy dziennie i każdorazowo trwać od 5 do 15 minut w zależności od stanu chorego,
  • w okresie tym można również stosować masaż ręczny kończyn niedowładnych i ćwiczenia izometryczne kończyn zdrowych i niedowładnych,,
  • podczas uruchamiania należy pilnie obserwować reakcje chorego, często oceniać tętno i okresowo mierzyć ciśnienie tętnicze krwi, zaś chorego z zachowanym kontaktem słownym należy pytać o samopoczucie. W razie zaobserwowania objawów zaburzeń ortostatycznych (zblednięcia chorego, spadku tętna i ciśnienia) uruchamianie należy przerwać,
  • dobór  zaopatrzenia w pomocniczy sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny najczęściej stosuje się: łuskę dłoniową, temblak, łuskę na staw kolanowy, podciąg gumowy na opadającą stopę, buty ortopedyczne z podwyższoną cholewką i sztywnikiem w szwie tylnym i odwróconym obcasem Thomasa, aparat drutowy goleni ze strzemieniem i sprężyną unoszącą opadającą stopę,
  • uruchamianie prowadzi się stopniowo, rozpoczynając od sadzania chorego w łóżku, następnie sadzania w łóżku z nogami opuszczonymi poza łóżko, poprzez pionizację bierną do pionizacji czynnej i nauki chodzenia. W pozycji siędzącej i stojącej prowadzi się również ćwiczenia równoważne i ćwiczenia utrzymania prawidłowej postawy ciała. Pamiętać także należy o nauce przesiadania się z łóżka do wózka inwalidzkiego lub na fotel i z powrotem.
  • naukę chodzenia prowadzi się początkowo na krótkich dystansach, po równej i płaskiej nawierzchni, przez cały czas kontrolując zachowanie chorego, a zwłaszcza tolerancję wysiłku. Stopniowo w miarę czynienia przez chorego postępów wprowadza się ćwiczenia na nawierzchniach nierównych lub pochyłych. Nowsze metody nauki chodu polegają na zastosowaniu specjalnej bieżni ruchomej z regulowalnym odciążeniem oraz  elektronicznych ortez z modyfikacją komputerową.
  • ostatnim etapem nauki lokomocji jest chodzenie po schodach.
  • Czas trwania ćwiczeń systematycznie wydłuża się, proporcjonalnie po poprawy tolerancji wysiłku.
Poudarowa rehabilitacja funkcjonalna:
  • najczęściej stosowane metody kinezyterapii to metoda PNF Kabata i metoda NDT Bobathów. Stosowana od kilku lat metoda CIT Tauba jest terapią behawioralną i nie może zastąpić gimnastyki leczniczej – należy ją proponować osobom u których wystąpiło zjawisko wyuczonego nieużywania.
  • U chorych z dominującymi zaburzenia utrzymania właściwej postawy ciała i zaburzeniami równowagi stosuje się ćwiczenia koordynacyjno-równoważne według Frenkla. Nowoczesnym postępowaniem w tych przypadkach jest wykorzystania stabilometrii do  diagnostyki i rehabilitacji tych zaburzeń.
  • Na etapie uruchamiania kontynuuje się przez cały czas naukę czynności życia codziennego.
  • Stopniowo wprowadza się ćwiczenia ogólnokondycyjne, ogólnorozwojowe i koordynacyjne, ćwiczenia manipulacyjne poprawiające funkcję kończyny górnej, ćwiczenia w odciążeniu, ćwiczenia w wodzie, masaże podwodne. Można również prowadzić ćwiczenia na bieżni ruchomej lub cykloergometrze, nie zapominając o częstej kontroli układu krążenia
  •  można  uzupełnić terapię o funkcjonalną elektrostymulację (FES) i bio-feedback.
  • w późniejszym okresie wprowadza się terapię zajęciową, muzykoterapię, choreoterapię
  • w procesię rehabilitacji chorych z afazją terapia mowy powinna być ukierunkowana  całościowo i pragmatycznie.
  • uzupełnieniem kinezyterapii jest fizykoterapia, terapia ciepłem, krioterapia, pneumatyczny masaż podciśnieniowy i in.
  • rehabilitacja zaburzeń innych procesów poznawczych jak pamięć, uwaga, koordynacja wzrokowo-ruchowa, organizacja i postrzeganie przestrzeni wymaga specjalistycznego wyposażenia, wspomaganego komputerowo i fachowych pracowników wyspecjalizowanych w rehabilitacji neuropsychologicznej
  W procesie kompleksowej rehabilitacji niezależnie od stanu chorego dążymy do uzyskania maksymalnej możliwej samodzielności chorego w wykonywaniu czynności życia codziennego. Wśród czynności życia codziennego najważniejsze są czynności wchodzące w skład samoobsługi, a zwłaszcza spożywanie posiłków, mycie się i ubieranie. Chorych nie należy wyręczać w tych czynnościach, lecz zachęcać ich do możliwie największej samodzielności. Co tydzień powinna być dokonywana ocena motoryczności i ocena czynności życia codziennego przy pomocy.